Περί της διαλεκτικής του γίγνεσθαι αντικειμενικών όρων και συλλογικού μετωπικού υποκειμένου στην κρίση και στον πόλεμο
Του Δημήτρη Πατέλη
Το θέμα είναι σοβαρό και επίκαιρο, ιδιαίτερα όσο διαφαίνονται τα όρια και τα αδιέξοδα της συστημικής διαχειριστικής-“διαπραγματευτικής” πρακτικής και των συνακόλουθων αυταπατών.
Απαιτεί διεξοδική πραγμάτευση. Για την οικονομία του χώρου και του χρόνου επικεντρώνω τηλεγραφικά στο εξής ερώτημα που τίθεται από πολλούς: “Είναι άραγε πρωταρχικό και πρωτεύον το ζήτημα της κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας για την επιδίωξη μιας πραγματικά φιλολαϊκής εξόδου από το ευρώ (και την Ε.Ε.), ή μήπως το αντίστροφο; Τι οφείλει να προηγηθεί η πολιτική εξουσία ή έξοδος από ευρώ και Ε.Ε.;”.
Απαιτεί διεξοδική πραγμάτευση. Για την οικονομία του χώρου και του χρόνου επικεντρώνω τηλεγραφικά στο εξής ερώτημα που τίθεται από πολλούς: “Είναι άραγε πρωταρχικό και πρωτεύον το ζήτημα της κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας για την επιδίωξη μιας πραγματικά φιλολαϊκής εξόδου από το ευρώ (και την Ε.Ε.), ή μήπως το αντίστροφο; Τι οφείλει να προηγηθεί η πολιτική εξουσία ή έξοδος από ευρώ και Ε.Ε.;”.
Μήπως έχουμε άλλη μια εκδοχή του περί κότας και αυγού διλήμματος;
Η θέση περί των πρωτείων, χρονικά (ιστορικά) και λογικά, της πολιτικής εξουσίας για τέτοια έξοδο από ευρώ και ΕΕ, επιδέχεται πολλές ερμηνείες, των μεταφυσικών μη εξαιρουμένων.
Η θέση περί των πρωτείων, χρονικά (ιστορικά) και λογικά, της πολιτικής εξουσίας για τέτοια έξοδο από ευρώ και ΕΕ, επιδέχεται πολλές ερμηνείες, των μεταφυσικών μη εξαιρουμένων.
Το ερώτημα προϋποθέτει κατανόηση της σχέσης στρατηγικής και τακτικής. Ο στόχος της εξόδου από ευρώ και Ε.Ε. είναι τακτικός ή στρατηγικός; Και για ποιόν; Και τι θα είναι το υποκείμενο αυτό; Παρέα, σέχτα, κόμμα ή μέτωπο; Και τι είδους, σε ποια βάση, με τι σκοπούς, δομές και λειτουργίες;
Πρακτικά και λογικά, η θέση αυτή συναρτάται με την ιστορική διαθεσιμότητα κατάλληλου για την εποχή και τη συγκυρία υποκειμένου, ικανού να αναλάβει τη διεκδίκηση και ενάσκηση τέτοιας πολιτικής εξουσίας. Υπάρχει μια προσέγγιση (από διάφορες πλευρές) που διατείνεται ότι το νυν υποκείμενο είναι αυτό που είναι (πρακτικά αναντίστοιχο έως ανύπαρκτο, από την άποψη της ανταπόκρισης στην πρωτοφανή κρίση και τον κοινωνικό πόλεμο που έχει εξαπολύσει το κεφάλαιο, με την πολυδιάσπαση και τον αλληλοκανιβαλισμό των εναπομεινάντων κατ’ εξοχήν αυτοαναφορικών σχημάτων).
Τέρμα και τελείωσε λοιπόν! Αυτό έχουμε και ας βολευτούμε μ’ ότι έχουμε. Κατά τα λοιπά, συνεχίζουμε τον αλληλοκανιβαλισμό (πάντα με τη βεβαιότητα ότι “εμείς – εμείς – οι μόνοι συνεπείς”) κατά τα ειωθότα εδώ και 3,5 δεκαετίες, σαν να μην άλλαξε τίποτε έκτοτε, σα να μη πέρασε μια μέρα… Κι έτσι, όλα είναι καλώς καμωμένα, “διότι δεν έχουν ωριμάσει οι αντικειμενικές συνθήκες” (μια εκδοχή θρησκευτικής μεταφυσικής, δικαίωσης της κυριαρχίας των επάνω στην κρίση και στον πόλεμο, όσο κι αν διασαλεύεται αυτή σήμερα, βλ και https://www.facebook.com/photo.php?fbid=663875030409331&set=gm.10155596251775161&type=1 ).
Ο κηπουρός έχει πιο ενεργό-συνειδητή στάση έναντι των φυτών του, εν συγκρίσει με αυτήν κάποιων κομμουνιστών στην κρίση, έναντι της κοινωνίας, έναντι εαυτών και αλλήλων…
Βάσει της μαρξιστικής διαλεκτικής και της Λογικής της Ιστορίας, το υποκείμενο (ιδιαίτερα στην κρίση) δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται στη λογική του δεδομένου (“είναι ως έχει”). Το γαϊτανάκι της πρακτικής παραίτησης, κάπου παίρνει τη μορφή της εκ προοιμίου σεχταριστικής απόρριψης κάθε αναφοράς και δράσης σε ενωτική-μετωπική κατεύθυνση, με αναδρομική δαιμονοποίηση κάθε αντίστοιχης ιστορικής εμπειρίας (“μέτωπο = εκπτώσεις στην ταξική προσέγγιση και στη στρατηγική καθαρότητα = οπορτουνισμός = προδοσία” κ.ο.κ., άρα: εις το πυρ το εξώτερον!).
Μπορεί να πάρει και τη μορφή της σπουδής για εδώ και τώρα (ή άγνωστο πότε) κατασκευή super-duper κομμουνιστικού κόμματος, πόλου, φορέα κ.ο.κ. (λέμε τώρα, εάν δεν πιστεύουμε ότι είμαστε ήδη και προ πολλού η επί Γης ενσάρκωσή του – οπότε: “άραξε όπως είσαι μεγάλε!”), μετά την οποία κατασκευή και αν μας κάτσει, συζητάμε για το ενδεχόμενο του μετώπου… Έχουμε και λέμε λοιπόν: Ποια κρίση, ποια αποικία χρέους, ποιος κοινωνικός πόλεμος; Ποια έξοδος από ευρώ, Ε.Ε. κλπ.; Τι είναι όλα αυτά; Καπιταλισμός. Τι θέλουμε εμείς; Αντικαπιταλισμό, σοσιαλισμό, λαϊκή εξουσία, κομμουνισμόν και ζωήν του μέλλοντος αιώνος! Εξ’ άλλου, επειδή δεν ξέρουμε που θα πάει το πράγμα, (μεταβατικές) διεκδικήσεις τύπου “έξοδος από ευρώ και Ε.Ε.” μας φαίνονται (και είναι εν πολλοίς) επικίνδυνες. Τι χρειαζόμαστε λοιπόν; Σιγουράντζα! Αντικαπιταλισμό, σοσιαλισμό, λαϊκή εξουσία, κομμουνισμόν λοιπόν ως προαπαιτούμενο (σβήσε ό, τι δεν κρίνεις απαραίτητο, άλλωστε εδώ το σχήμα αυτής της “λογικής” μετράει και όχι η επιστημονική ακρίβεια των εννοιών και κατηγοριών), και κάθε τι άλλο – απορριπτέο, καιροσκοπικό κ.ο.κ. Βρε αδελφέ, στο κάτω κάτω, με ή χωρίς ευρώ, Ε.Ε., ΝΑΤΟ, δανειακές συμβάσεις, εθνικοποίηση τραπεζών και στρατηγικών τομέων, παραγωγική αναδιάρθρωση κ.ο.κ., καπιταλισμό θα έχουμε πάλι! Έστω! Αλλά τι καπιταλισμός και σε ποια κατεύθυνση θα είναι ο ένας και ο άλλος; Πως θα εναρμονίζεται με τις στρατηγικές επιλογές των πιο επιθετικών κύκλων του κεφαλαίου σήμερα, στην κρίση και στον πόλεμο, ο ένας και ο άλλος; Τι δυναμικό απελευθερώνουν ή δεσμεύουν οι μεν είτε οι δε επιλογές;
Ο εγκλωβισμός σε αυτή τη “λογική” χωρίς επιστημονική-διαλεκτική διερεύνηση της εποχής και της συγκυρίας, συνιστά καραμπινάτο σύμπτωμα μη κομμουνιστικής στάσης. Η τραγικότητα της κατάστασης έγκειται μεταξύ άλλων στην εξής πρωτοφανή αντίφαση: η συγκυρία απαιτεί επιτακτικά άλλου τύπου, χαρακτήρα και προοπτικών υποκείμενο, ενώ, κατά τα φαινόμενα, καμία πολιτική δύναμη δεν δείχνει να ασχολείται με τη συγκρότησή του. Τα σχήματα – κληροδοτήματα του παρελθόντος αυτοπροβάλλονται (το καθ’ ένα για πάρτη του) ως το μόνο εφικτό-υπαρκτό υποκείμενο. Το πολύ λοιπόν να διαπιστώνουν ενατενιστικά την απουσία του υποκειμένου και να περιμένουν “να βρέξει” υποκείμενο…
Οι επαναστάτες (οφείλουν να) συγκροτούν κατά το βέλτιστο τρόπο, με βάση το αντίστοιχο μεταβατικό πρόγραμμα το ιστορικά και λογικά αντίστοιχο υποκείμενο. Το πρόγραμμα αυτό οφείλει να είναι στοχευμένο στη δέσμη μέτρων που πλήττουν τον ασθενή κρίκο της συγκυρίας. Οφείλουν να δρομολογήσουν την πρωταρχική εμφάνιση αυτού του μεταβατικού προγράμματος-υποκειμένου, να ωθήσουν δραστικά τη διαμόρφωση και ανάπτυξή του. Βάσει της εκπόνησης-προώθησης-διεκδίκησης του μεταβατικού προγράμματος, να συμβάλλουν με το βέλτιστο (πρωτοπόρο) τρόπο στην κλιμάκωση της ριζοσπαστικοποίησης των μαζών σε κοινωνικο-πολιτικό μέτωπο. Έτσι, εκπόνηση-προώθηση του μεταβατικού προγράμματος και συγκρότηση του μετωπικού υποκειμένου, είναι διαλεκτικά αλληλένδετες διαδικασίες.
Σε μια κρισιακή και ραγδαία μεταβαλλόμενη συγκυρία, η στατική-στερεοτυπική αντιμετώπιση είναι σίγουρα καταστροφικά θανατηφόρος για το κίνημα, άρα και για το λαό.
Η στάση μας δεν μπορεί να είναι εκ των υστέρων διαπιστωτική. Η μη έγκαιρη και καίρια αντιμετώπιση αυτών των καθηκόντων έχει μια θανατερή επιτελεστικότητα, εξαιρετικά χρήσιμη για το καθεστώς. Δεν μπορεί να επαναπαυόμαστε στην εκάστοτε εκ των υστέρων αυτοεπιβεβαίωση της μοιρολατρίας μας (τύπου Κασσάνδρας) μετά από το κάθε επόμενο καταστροφικό πλήγμα του καθεστώτος στην εργασία και στο λαό… Αν εκείνο που προτάσσει στρατηγικά ο αντίπαλος είναι π.χ. η επιβολή του πλαισίου αποικίας χρέους με ευρώ, Ε.Ε., ΔΝΤ κλπ., ως μονόδρομου, με τρομοκρατική απόρριψη κάθε σκέψης και λέξης π.χ. για έξοδο απ’ αυτό το πλαίσιο, το καθεστώς θα το επιβάλλει στην πράξη με κάθε μέσο και τίμημα και θα αξιοποιήσει κάθε δημιουργική σαφήνεια και ασάφεια σε αυτή τη στρατηγική επιλογή του. Ποσώς απασχολεί το “εθνικό” και υπερεθνικό καθεστώς, το εάν π.χ. η απόρριψη της εξόδου από ευρώ, Ε.Ε. κ.ο.κ., επενδύεται με όρκους πίστης στον Αντικαπιταλισμό, στο σοσιαλισμό, στη λαϊκή εξουσία, εις τον κομμουνισμόν και εις αυτήν ταύτην την ζωήν του μέλλοντος αιώνος, αμήν… Αυτό που μετράει είναι η απόρριψη-υπονόμευση κάθε παρέκκλισης από αυτή την στρατηγική του επιλογή, η απαρέγκλιτη κατεύθυνση του διανύσματος της συνισταμένης ποικίλων δράσεων (αδράνειας, κωλυσιεργίας, διχασμού, αποπροσανατολισμού κ.ο.κ.) στη στρατηγικά προεπιλεγμένη από το καθεστώς πορεία. Τα λοιπά είναι άλλοθι για αφελείς ή/και απατεώνες… Τόσο απλά!
Η στάση μας δεν μπορεί να είναι εκ των υστέρων διαπιστωτική. Η μη έγκαιρη και καίρια αντιμετώπιση αυτών των καθηκόντων έχει μια θανατερή επιτελεστικότητα, εξαιρετικά χρήσιμη για το καθεστώς. Δεν μπορεί να επαναπαυόμαστε στην εκάστοτε εκ των υστέρων αυτοεπιβεβαίωση της μοιρολατρίας μας (τύπου Κασσάνδρας) μετά από το κάθε επόμενο καταστροφικό πλήγμα του καθεστώτος στην εργασία και στο λαό… Αν εκείνο που προτάσσει στρατηγικά ο αντίπαλος είναι π.χ. η επιβολή του πλαισίου αποικίας χρέους με ευρώ, Ε.Ε., ΔΝΤ κλπ., ως μονόδρομου, με τρομοκρατική απόρριψη κάθε σκέψης και λέξης π.χ. για έξοδο απ’ αυτό το πλαίσιο, το καθεστώς θα το επιβάλλει στην πράξη με κάθε μέσο και τίμημα και θα αξιοποιήσει κάθε δημιουργική σαφήνεια και ασάφεια σε αυτή τη στρατηγική επιλογή του. Ποσώς απασχολεί το “εθνικό” και υπερεθνικό καθεστώς, το εάν π.χ. η απόρριψη της εξόδου από ευρώ, Ε.Ε. κ.ο.κ., επενδύεται με όρκους πίστης στον Αντικαπιταλισμό, στο σοσιαλισμό, στη λαϊκή εξουσία, εις τον κομμουνισμόν και εις αυτήν ταύτην την ζωήν του μέλλοντος αιώνος, αμήν… Αυτό που μετράει είναι η απόρριψη-υπονόμευση κάθε παρέκκλισης από αυτή την στρατηγική του επιλογή, η απαρέγκλιτη κατεύθυνση του διανύσματος της συνισταμένης ποικίλων δράσεων (αδράνειας, κωλυσιεργίας, διχασμού, αποπροσανατολισμού κ.ο.κ.) στη στρατηγικά προεπιλεγμένη από το καθεστώς πορεία. Τα λοιπά είναι άλλοθι για αφελείς ή/και απατεώνες… Τόσο απλά!
Κάθε άλλη προσέγγιση, σε αυτή τη συγκυρία είναι κατά βάση μεταφυσική και επικίνδυνη.
Στην κρισιακή συγκυρία και στον εν εξελίξει παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, ισχύει μονοσήμαντα: εάν όχι τώρα, πότε; Και: εάν όχι εμείς, τότε ποιος; Εδώ δεν υπάρχουν περιθώρια για αναβλητικότητες και ολιγωρίες. Ούτε για “βλέποντας και κάνοντας”. Η μη συμβολή στην απάντηση σε αυτά τα μοιραία ιστορικά και λογικά ερωτήματα, σημαίνει πρακτικά συμβολή στην υπονόμευση του επαναστατικού υποκειμένου, άμεση στήριξη του μαύρου μετώπου των πιο επιθετικών κύκλων του κεφαλαίου.
Στην κρισιακή συγκυρία και στον εν εξελίξει παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, ισχύει μονοσήμαντα: εάν όχι τώρα, πότε; Και: εάν όχι εμείς, τότε ποιος; Εδώ δεν υπάρχουν περιθώρια για αναβλητικότητες και ολιγωρίες. Ούτε για “βλέποντας και κάνοντας”. Η μη συμβολή στην απάντηση σε αυτά τα μοιραία ιστορικά και λογικά ερωτήματα, σημαίνει πρακτικά συμβολή στην υπονόμευση του επαναστατικού υποκειμένου, άμεση στήριξη του μαύρου μετώπου των πιο επιθετικών κύκλων του κεφαλαίου.
Στις επιπτώσεις αυτού του συμπλέγματος “αναμονής” – “αμηχανίας” – υπεκφυγών των κομμουνιστών στην απρόσμενη και μη εναρμονιζόμενη με δογματικά εγχειρίδια & στερεότυπα ένοπλη εξέγερση του Ντονμπάς, (έκφανση της ίδιας κρίσης και του πολέμου, των στρατηγικώ επιλογών των ίδιων κέντρων, που εδώ παίρνει τη μορφή “αποικίας χρέους”), αναφέρεται μεταξύ άλλων και ο Επίτροπος της Εθελοντικής Κομμουνιστικής Ομάδας Αλεξέι Μάρκοφ – “Ντόμπρι” (Καλός), στη συνέντευξη που του πήραμε στα περιθώρια του Αντιφασιστικού Φόρουμ στο Αλτσέφσκ, 8.5.2015 (βλ. http://prin.gr/?p=7207 ).
Για περαιτέρω προβληματισμό, παραπέμπω στην εισήγησή μου: Κομμουνιστικό κόμμα: Πρωταρχικός κρίκος και προεικόνισμα της κομμουνιστικής απελευθέρωσης στο Μαρξιστικό εργαστήρι της Λέσχης Αναιρέσεις. (05/04/2013)
Δ. Πατέλης. Εισήγηση. Δ.Πατέλης. Κλείσιμο.
Δ. Πατέλης. Εισήγηση. Δ.Πατέλης. Κλείσιμο.
Και στα κείμενα:
1. Επίμετρο στη Β’ έκδοση 2013 της ΛΟΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ του Β.Α. Βαζιούλιν.
3. Δ. Πατέλης. Νέο στάδιο, αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής τάξης και “κρίση πολιτικής εκπροσώπησης”.
Υ.Γ. Τα ζητήματα αυτά θα μας απασχολήσουν σύντομα στο διεθνές συνέδριο:
«Η λογική της ιστορίας: θεωρητικές, μεθοδολογικές και πρακτικές πτυχές της σύγχρονης κοινωνικής επιστήμης»
Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 3-4 Ιουλίου 2015