Ως πότε η φύση θα αντιμετωπίζεται ως λεία είτε ως ντεκόρ της ληστρικής ιδιοτέλειας;
Του Δημήτρη Πατέλη[1]
Γιγάντιες ανεμογεννήτριες και άλλες κατασκευές των Βιομηχανικών ΑΠΕ, ανεξέλεγκτη δόμηση, ρύπανση, καταστροφή οικοσυστημάτων και ενδιαιτημάτων της παρθένας φύσης, φονικές πανδημίες… Τελικά, μήπως η φύση μας εκδικείται;
Η χρησιμοθηρική και ληστρική σχέση του ανθρώπου προς τη φύση κλιμακώνεται ιστορικά μαζί με την κλιμάκωση των μορφών εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο και κορυφώνεται επί κεφαλαιοκρατίας, όπου φύση και εργασία αντιμετωπίζονται από το κεφάλαιο ως πλουτοπαραγωγικές πηγές, ως πόροι προς εκμετάλλευση για την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας. Η αρπακτική σχέσηπρος τηφύση, είναι απότοκος τηςκυριαρχίας τουιδιωτικού, τουατομικιστικού συμφέροντος έναντι του κοινού, του κοινωνικού.
Η ανθρωπότητα απέκτησε τη δυνατότητα της μαζικής αυτοκαταστροφής της με τρεις τρόπους: με τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της προσανατολισμένης στην κερδοφορία παραγωγής και με την αποδόμηση τη προσωπικότητας.
Εάν η φύση δεν αρχίσει να γίνεταισε όλο καιμεγαλύτερη κλίμακααντικείμενο επιστημονικής σχεδιοποίησης τουκοινωνικού οργανισμού, ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας από τις ανήκεστες και μη αναστρέψιμες οικολογικές βλάβες, θα γίνει μονόδρομος. Το μόνο ορθολογικό κοινωνικό-πολιτισμικό μέσο μιαςτέτοιας ρύθμισηςείναι η επιστήμη, στο βαθμό που δεν υπάγεται στην κερδοφορία, αλλά τίθεται στην υπηρεσία της κοινωνίας, υπό τον έλεγχο της κοινωνίας. Ηεπιστήμη και η τεχνολογία είναι τα κύριαμέσα εντατικοποίησης καιορθολογικής οργάνωσηςτης παραγωγής, λελογισμένης αναδόμησηςτων υλικώνσχέσεων τουανθρώπου μετη φύση.
Όλο και πιο πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν την αύξουσαεξάρτηση τηςίδιας τηςφύσης από τονάνθρωπο καιτη δράσητου. Γεννιέται ένας νέος τύποςσχέσης προςτη φύση, ο οποίος εκκινεί από την εκτίμηση της φύσης ως του μοναδικού ενδιαιτήματος του ανθρώπου και ολόκληρου του πολιτισμού. Η σχέση αυτή επιτάσσει τηδιαρκή αντιπαραβολήτων κοινωνικώναναγκών με τιςδυνατότητες της φύσης, τη συνειδητοποίησητου γεγονότοςότι οίδιος οάνθρωπος καιη ανθρωπότητααποτελούν οργανικό μέροςτης φύσης, τη μετάβαση απότην ιδέατης απόλυτηςκυριαρχίας πάνωστη φύση,στην αντίληψητων σχέσεωνκοινωνίας καιφύσης ως σχέσεωνμεταξύ εταίρωνισομερών ως προςτις δυνατότητεςτους.
Αναγκαίος όρος της σχεδιοποιημένης σχέσης προς τη φύση, είναι η ενοποίησης της ανθρωπότητας σε έναν άλλο μη ανταγωνιστικό τύπο ανάπτυξης-πολιτισμού. Η εναρμόνιση της σχέσης προς τη φύση, όχι ως πρόσχημα για τις ιδιοτελείς σκοπιμότητες κάποιων, ούτε ως επιμέρους, αποσπασματικές ή δήθεν «λύσεις», αλλά ως σφαιρική προστασία, αποκατάσταση και συνειδητή δημιουργική ανάπτυξη των αντικειμενικών όρων ύπαρξης των ανθρώπων.
[1] Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης dpatelis@isc.tuc.gr