Η 28η Οκτωβρίου είναι μια ημέρα ενεργής ιστορικής μνήμης, ένα ορόσημο που καθορίζει την πορεία του λαϊκού μας κινήματος και φωτίζει τις σύγχρονες προκλήσεις. Τιμούμε το μεγάλο «ΟΧΙ» του ελληνικού λαού απέναντι στον φασισμό και τον ναζισμό, έχοντας χρέος να επικαιροποιούμε το περιεχόμενό του.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, ο πολιτικός που είχε φυλακίσει, εξορίσει και βασανίσει χιλιάδες κομμουνιστές και δημοκρατικούς πολίτες, απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο. Το «ΟΧΙ» από τα χείλη του δεν ειπώθηκε στο όνομα της ελευθερίας ή της δημοκρατίας. Ήταν μια πράξη υποταγμένη σε διαφορετικά συμφέροντα. Η κυβέρνηση Μεταξά ήταν ένα καθεστώς υπό τον έλεγχο του Βασιλιά Γεωργίου, ο οποίος ήταν πλήρως ευθυγραμμισμένος με τα συμφέροντα της βρετανικής αυτοκρατορίας. Τη δεδομένη στιγμή, τα συμφέροντα της αγγλόφιλης μοναρχίας συνέπεσαν με το βαθύ, αντιφασιστικό αίσθημα και τον πόθο του ελληνικού λαού για ελευθερία.
Όμως, το «ΟΧΙ» του Μεταξά θα είχε μείνει κενό γράμμα, αν δεν το έκανε πράξη ο ίδιος ο λαός, μετατρέποντας την άρνηση σε ένοπλο αγώνα. Η ενθουσιώδης και μαζική συμμετοχή του στον πόλεμο, η απαράμιλλη αυτοθυσία του στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας, δεν ήταν προϊόν πίστης στον δικτάτορα ή τον Βασιλιά. Ήταν η έκφραση ενός λαού που μισούσε τον φασισμό και ήταν αποφασισμένος να υπερασπιστεί τη γη του. Το έπος του 1940 γράφτηκε από τον απλό φαντάρο, τον εργάτη και τον αγρότη, όχι από τους προστάτες του θρόνου.
Η 28η Οκτωβρίου δεν συμβολίζει μόνο τα πολεμικά γεγονότα στο αλβανικό μέτωπο. Η σημασία της επεκτείνεται και αγκαλιάζει το σύνολο των γεγονότων της τετράχρονης Κατοχής: την Εθνική Αντίσταση. Όταν το επίσημο κράτος κατέρρευσε, όταν η αστική πολιτική εκπροσώπηση διέφυγε σύσσωμη στο εξωτερικό αφήνοντας τον λαό στο έλεος του κατακτητή, ο λαός δεν παραιτήθηκε. Πήρε την τύχη του στα χέρια του. Γέννησε μέσα από τα σπλάχνα του, με πρωτοπόρο το ρόλο των κομμουνιστών, την πιο μαζική και ηρωική οργάνωση της σύγχρονης ιστορίας μας: το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και τον στρατιωτικό του βραχίονα, τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ).
Η πολύπλευρη δράση του ΕΑΜ στις πόλεις και τα χωριά ήταν αυτή που κράτησε ζωντανό τον πληθυσμό και ακμαίο το ηθικό του. Οργάνωσε την επιβίωση, την αλληλεγγύη, τον πολιτισμό και τη λαϊκή δικαιοσύνη στις ελεύθερες περιοχές της πατρίδας. Η πολεμική δράση του ΕΛΑΣ καθήλωσε ισχυρές γερμανικές δυνάμεις, προσφέροντας τεράστια υπηρεσία στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα.
Ήταν η Εθνική Αντίσταση που κατάφερε να τραβήξει τον λαό μακριά από τη μοιρολατρία και τη συνδιαλλαγή με τον κατακτητή, που δεν φορούσε μόνο γερμανικές στολές. Είχε και τα ελληνικά του όργανα: τους ταγματασφαλίτες, τους χίτες, τους δωσίλογους, τους μαυραγορίτες.
Η Εθνική Αντίσταση δεν ήταν απλώς ένα πατριωτικό ξέσπασμα. Ήταν ένα ενσυνείδητο πολιτικό και ταξικό κίνημα. Η λαογέννητη αυτή δύναμη, φτάνοντας στην Απελευθέρωση, απαιτούσε την ενεργητική συμμετοχή της στις αποφάσεις για την επόμενη ημέρα. Απαιτούσε Λαοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη και εθνική ανεξαρτησία. Αυτήν την ενεργητική συμμετοχή ήθελαν να αποκλείσουν οι Άγγλοι αποικιοκράτες, που χρησιμοποίησαν την Ελλάδα ως προτεκτοράτο τους, και οι εδώ ευνοούμενοί τους: η αστική τάξη που επέστρεφε από το Κάιρο και οι συνεργάτες των Γερμανών που άλλαζαν στρατόπεδο. Δεν μπορούσαν να ανεχτούν μια εξουσία που θα πήγαζε από τον λαό.
Έσπρωξαν τα γεγονότα προς τον Εμφύλιο Πόλεμο με τη Λευκή Τρομοκρατία, αρχίζοντας με τα Δεκεμβριανά όπου πολυβόλησαν το πλήθος. Στόχος τους ήταν να τσακίσουν το λαϊκό κίνημα, να αφοπλίσουν τον λαό και να παλινορθώσουν το καθεστώς της εξάρτησης και της εκμετάλλευσης.
Ιστορικές Νομοτέλειες: Από το ’40 στο Σήμερα
Η περίοδος αυτή για την Ελλάδα είναι εξαιρετική, αλλά όχι μοναδική. Η Ιστορία δεν είναι μια τυχαία διαδοχή γεγονότων· διέπεται από νομοτέλειες, από την αέναη πάλη των τάξεων.
Εκφράσεις μαζικής εθνικής αντίστασης, με ισχυρό κοινωνικό περιεχόμενο, γνώρισαν και άλλες χώρες, όπως η Γιουγκοσλαβία με τους Παρτιζάνους. Αντίστοιχα, τις προσπάθειες ακρωτηριασμού της λαϊκής θέλησης υπέρ των αστικών και ιμπεριαλιστικών συμφερόντων τις είδαμε να εφαρμόζονται και σε άλλες χώρες, όπως στην Κορέα και το Βιετνάμ.
Τις νομοτέλειες αυτές οφείλουμε να τις αναγνωρίζουμε για να καταλαβαίνουμε πού βρισκόμαστε. Οι σημερινοί κυβερνώντες είναι πολιτικοί, αλλά πολλές φορές και βιολογικοί, απόγονοι του μετεμφυλιακού κράτους των νικητών. Μπορεί να έχουν αλλάξει περίβλημα, να φορούν κοστούμι ευρωενωσιακό και να μιλούν για «εκσυγχρονισμό», αλλά ο πυρήνας τους παραμένει ο ίδιος: υπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου και την εξάρτηση από τους ξένους προστάτες (ΝΑΤΟ, ΕΕ).
Η Εθνική Αντίσταση αποτελεί το φωτεινότερο παράδειγμα στην ιστορία μας για το πώς, απότομες αλλαγές στις συνθήκες, μπορούν να γεννήσουν ελπιδοφόρα, μαζικά κινήματα που αλλάζουν τον ρου της ιστορίας. Τέτοια κινήματα υπάρχουν και σήμερα, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Παλαιστινιακής Αντίστασης.
Το εάν θα οδηγηθούν σε νίκη ή σε ήττα, εξαρτάται από πλήθος παραγόντων. Εμείς, ως ενεργά υποκείμενα της Ιστορίας, καλούμαστε να επηρεάσουμε αυτούς τους παράγοντες όσο περισσότερο γίνεται μέσα από την οργανωμένη θεωρητική και πρακτική δράση μας. Μια δράση που ξεκινά από σήμερα, πριν ακόμα ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος που ήδη διεξάγεται, ξεδιπλωθεί στην ολότητά του.
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου, ζήτω το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ!